Rola fluoru, wraz z edukacją, w prewencji rozwoju próchnicy jest bezprecedensowa. Fluor jest jedynym składnikiem zatwierdzonym przez FDA (food and drug administration – organizacja, która m.in. zatwierdza nowe leki), który ma czynny wpływ na prewencję próchnicy. Fluor w postaci aminofluorków zmniejsza przyleganie bakterii i tworzenie się płytki nazębnej, zmniejsza nadwrażliwość zębów poprzez blokowanie kanalików zębinowych oraz remineralizuje szkliwo.

Pierwszą linią prewencji jest stosowanie past do zębów z odpowiednią zawartością fluoru. Jednakże nie wszystkie pasty uwalniają tyle jonów fluoru, ile wskazuje producent. Zależy to w największym stopniu od składników pomocniczych użytych w paście oraz od związku, w jakim występuje fluor. Pasty zawierające fluorek sodu potrzebują mocnego środka myjącego o nazwie SLS czyli sodium lauryl sulfate. Pozostałe związki zawierające fluor takie jak monofluorofosforan (MFP) czy aminofluorki również wymagają użycia odpowiednich środków myjących czy ścierających.

Są dwie drogi, poprzez które fluor działa prewencyjnie w zapobieganiu próchnicy: jako wolny jon, który potrafi reagować ze związkami, z których zbudowany jest ząb lub w formie związków profluorkowych, które są dostarczane do jamy ustnej gdzie się osadzają lub strącają a jon fluorkowy uwalniany jest z czasem.

Oprócz stosowania pasty do zębów z fluorem, kolejnym bardzo ważnym aspektem jest fluoryzacja zębów. Badania wskazują, że fluoryzacja w gabinecie stomatologicznym,
w szczególności u dzieci poniżej 18 roku życia, powinna odbywać się dwa razy do roku, co 6 miesięcy. Aplikacja wysokiego stężenia fluoru skutkuje zmniejszeniem występowania próchnicy zarówno w zębach mlecznych jak i stałych. Przed zastosowaniem terapii należy ocenić ryzyko powstania próchnicy u dzieci i młodzieży, gdyż osoby o niskim ryzyku nie zauważą dodatkowych pozytywnych efektów stosowania fluoryzacji. Niskie ryzyko powstania próchnicy rozumie się poprzez brak początkowych lub kawitacyjnych (tłuszczowych ognisk martwiczych) lub pierwotnych i wtórnych zmian próchnicowych przez ostatnie 3 lata i brak czynników mogących zwiększać ryzyko próchnicy. Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju próchnicy mogą obejmować, ale nie ograniczają się do: wysokiego miana bakterii próchnicotwórczych, złej higieny jamy ustnej, długotrwałego karmienia (butelką lub piersią), złego, genetycznego i rodzinnego stanu uzębienia, rozwojowych lub nabytych wad szkliwa, wad genetycznych zębów, odbudowań wielopowierzchniowych, chemioterapii lub radioterapii, zaburzeń odżywiania,  nieregularnej opieki stomatologicznej, diety próchnicotwórczej, aktywnego leczenia ortodontycznego i narażonych na czynniki zewnętrzne powierzchni korzeni i wiele innych.

Fluoryzacja zębów ma największe znaczenie u dzieci od około 5 roku życia do 18. U dzieci poniżej 6 roku życia rekomenduje się stosowanie lakieru o stężeniu fluoru 2.26% od 4 do dwóch razy w roku, u dzieci od 6 do 18 roku – profesjonalne stosowanie lakieru o stężeniu 2.26% co 3 lub 6 miesięcy lub stosowanie żelu do fluoryzacji o stężeniu fluoru 1.23% co 3 do 6 miesięcy. Żel zawiera 12 300 ppm fluoru.

Najważniejsze badanie, czyli metaanaliza przeprowadzona przez zespół Cochrane potwierdziła, że stosowanie żelu do fluoryzacji w gabinecie stomatologicznym jak i w domu wiąże się ze znaczącym spadkiem próchnicy w stałych zębach dzieci. Efekt ten był taki sam niezależnie od wyjściowego poziomu próchnicy czy pozyskiwania fluoru z innych źródeł takich jak np. picie wzbogaconej fluorem wody czy używanie wzbogaconej soli.

Wspomniane wcześniej artykuły nie tylko nakłaniają do stosowania produktów z fluorem w codziennej pielęgnacji lecz wskazują, jak ważna jest regularna fluoryzacja zębów
w przypadku dzieci i młodzieży. W obecnej sytuacji pandemii, fluoryzacja wykonywana przez szkolne higienistki została całkowicie zaniechana, ze względu na zamknięte szkoły. Fluoryzacja wykonywana w szkole była szybkim, nieangażującym rodziców zabiegiem, po którym dziecko wracało na zajęcia. Wygodnym rozwiązaniem jest wykonywanie odpowiedniego zabiegu fluoryzacji w domu, który zapewnia takie same rezultaty. Obecnie znajduje się na rynku lek – Fluormex żel do samodzielnego stosowania. Zawiera on rekomendowaną dawkę fluoru stosowaną do fluoryzacji – 12 300 ppm F-. Zaleca się stosowanie żelu raz w roku, w postaci serii zabiegów – żel powinno się stosować w częstotliwości jedno szczotkowanie co dwa tygodnie przez 10 lub 20 tygodni. Około jednego centymetra żelu nakłada się na szczoteczkę i szczotkuje przez 3 minuty. Warto przed zastosowaniem żelu umyć zęby. Po tym czasie dzieci poniżej 9 roku życia powinny delikatnie przepłukać jamę ustną. W przypadku starszych dzieci, po zabiegu należy wypluć ślinę, nie płukać jamy ustnej. Nie należy jeść przez pół godziny od zabiegu. Dokładne zalecenia do stosowania znajdują się w ulotce dla pacjenta.

Bibliografia:

  1. Carey CM. Focus on fluorides: update on the use of fluoride for the prevention of dental caries. J Evid Based Dent Pract. 2014 Jun;14 Suppl:95-102. doi: 10.1016/j.jebdp.2014.02.004. Epub 2014 Feb 13.
  2. Benzian H, Holmgren C, Buijs M, van Loveren C, van der Weijden F, van Palenstein Helderman W. Total and free available fluoride in toothpastes in Brunei, Cambodia, Laos, the Netherlands and Suriname. Int Dent J. 2012;62:213–21.
  3. American Dental Association Council on Scientific Affairs. Professionally applied topical fluoride: evidence-based clinical recommendations. J Am Dent Assoc. 2006 Aug;137(8):1151-9.
  4. Pollick H. The Role of Fluoride in the Prevention of Tooth Decay. Pediatr Clin North Am. 2018 Oct;65(5):923-940.
  5. Weyant RJ, Tracy SL, Anselmo TT, Beltrán-Aguilar ED, Donly KJ, Frese WA, Hujoel PP, Iafolla T, Kohn W, Kumar J, Levy SM, Tinanoff N, Wright JT, Zero D, Aravamudhan K, Frantsve-Hawley J, Meyer DM; American Dental Association Council on Scientific Affairs Expert Panel on Topical Fluoride Caries Preventive Agents. Topical fluoride for caries prevention: executive summary of the updated clinical recommendations and supporting systematic review. J Am Dent Assoc. 2013 Nov;144(11):1279-91. Erratum in: J Am Dent Assoc. 2013 Dec;144(12):1335. Dosage error in article text.
  6. Marinho VC, Worthington HV, Walsh T, Chong LY. Fluoride gels for preventing dental caries in children and adolescents. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Jun 15;2015(6):CD002280.
  7. Maguire A. ADA clinical recommendations on topical fluoride for caries prevention. Evid Based Dent. 2014 Jun;15(2):38-9.
  8. Źródło Internet: Pub.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl dostęp 11.03.2021; Charakterystyka Produktu Leczniczego. Fluormex żel.